Hiểu Rõ Sự Khác Biệt Giữa Perpetual Và Futures Có Kỳ Hạn

Chào mừng các nhà giao dịch mới đến với thế giới phức tạp nhưng đầy tiềm năng của thị trường hợp đồng tương lai tiền điện tử. Là một chuyên gia trong lĩnh vực này, tôi nhận thấy rằng một trong những rào cản đầu tiên mà người mới thường gặp phải là sự phân biệt rõ ràng giữa hai công cụ phái sinh chính: Hợp đồng Tương lai Vĩnh viễn (Perpetual Futures) và Hợp đồng Tương lai Có Kỳ hạn (Futures Contracts).

Mặc dù cả hai đều cho phép bạn đặt cược vào hướng đi tương lai của giá tài sản cơ sở (như Bitcoin hay Ethereum) mà không cần sở hữu tài sản đó, cơ chế hoạt động và các yếu tố cấu thành của chúng lại khác biệt đáng kể. Việc nắm vững những khác biệt này là nền tảng cho bất kỳ chiến lược giao dịch thành công nào.

Hợp Đồng Tương Lai Là Gì? Tổng Quan Về Giao Dịch Phái Sinh

Trước khi đi sâu vào sự khác biệt, chúng ta cần hiểu bản chất của hợp đồng tương lai. Hợp đồng tương lai là một thỏa thuận pháp lý giữa hai bên để mua hoặc bán một tài sản cụ thể (tài sản cơ sở) tại một mức giá đã thỏa thuận trước vào một ngày cụ thể trong tương lai.

Trong thị trường tiền điện tử, các hợp đồng này thường được thanh toán bằng tiền mặt (stablecoin) hoặc đôi khi là chính tài sản cơ sở. Mục đích chính của chúng là cho phép các nhà giao dịch thực hiện các chiến lược sau:

**Đòn bẩy (Leverage):** Tăng cường kích thước vị thế giao dịch với một lượng vốn ký quỹ tương đối nhỏ.
**Phòng ngừa rủi ro (Hedging):** Bảo vệ các vị thế giao dịch giao ngay (spot) khỏi biến động giá bất lợi.
**Kinh doanh chênh lệch giá (Arbitrage):** Tận dụng sự khác biệt giá giữa các thị trường.

Đối với những người mới bắt đầu quan tâm đến việc cân bằng giữa rủi ro giao dịch giao ngay và tương lai, việc tham khảo các tài liệu chuyên sâu có thể giúp ích rất nhiều, ví dụ như Cân Bằng Rủi Ro Giao Dịch Spot Và Futures.

1. Hợp Đồng Tương Lai Có Kỳ Hạn (Futures Contracts)

Hợp đồng tương lai truyền thống, được áp dụng rộng rãi trên các thị trường tài chính truyền thống như hàng hóa và ngoại hối, cũng được áp dụng cho tiền điện tử.

A. Khái Niệm Cơ Bản Về Ngày Hết Hạn

Đặc điểm xác định nhất của Hợp đồng Tương lai Có Kỳ hạn là chúng có một **Ngày Hết Hạn (Expiration Date)** cố định.

Khi bạn mở một vị thế mua (long) hoặc bán (short) hợp đồng tương lai có kỳ hạn, bạn cam kết thực hiện giao dịch đó vào ngày đáo hạn. Ví dụ, một hợp đồng Bitcoin (BTC) tháng 3 sẽ hết hạn vào một ngày cụ thể trong tháng 3.

Vào ngày hết hạn, hợp đồng sẽ được **thanh lý** (settled). Nếu bạn đang giữ một vị thế mua, bạn sẽ nhận được tài sản cơ sở (hoặc giá trị tương đương) dựa trên giá thanh toán cuối cùng của thị trường.

Điều này dẫn đến một khái niệm quan trọng:

Sự cần thiết phải tái cơ cấu vị thế: Vì hợp đồng có ngày hết hạn, các nhà giao dịch muốn duy trì vị thế lâu dài phải đóng vị thế hiện tại và mở một vị thế mới với kỳ hạn xa hơn (gọi là "rolling over"). Quá trình này có thể phát sinh chi phí giao dịch và chịu ảnh hưởng bởi chênh lệch giá giữa các kỳ hạn (contango hoặc backwardation).

Để hiểu rõ hơn về cơ chế này, bạn có thể tìm hiểu thêm về Ngày Hết Hạn Hợp Đồng.

B. Cơ Chế Định Giá Và Chênh Lệch Giá (Basis)

Giá của hợp đồng tương lai có kỳ hạn thường khác với giá giao ngay (spot price) của tài sản cơ sở. Sự khác biệt này được gọi là **Basis**.

**Contango:** Khi giá hợp đồng tương lai cao hơn giá giao ngay (Basis dương). Điều này thường xảy ra khi thị trường kỳ vọng giá sẽ tăng hoặc do chi phí nắm giữ tài sản (lãi suất, phí lưu kho – dù phí lưu kho ít áp dụng trong crypto).
**Backwardation:** Khi giá hợp đồng tương lai thấp hơn giá giao ngay (Basis âm). Điều này thường cho thấy tâm lý thị trường đang bi quan hoặc có nhu cầu thanh lý ngắn hạn.

Sự chênh lệch này sẽ hội tụ về 0 khi ngày hết hạn đến gần, vì tại thời điểm thanh toán, giá hợp đồng tương lai phải bằng giá giao ngay.

C. Thanh Lý Và Cơ Chế Hoán Đổi (Rolling)

Khi hợp đồng sắp hết hạn, các nhà giao dịch thường phải thực hiện việc "hoán đổi" vị thế của mình.

Nếu bạn đang giữ hợp đồng tháng 3, bạn sẽ bán hợp đồng tháng 3 và đồng thời mua hợp đồng tháng 6 (hoặc kỳ hạn tiếp theo) để duy trì sự tiếp xúc với thị trường.
Quá trình này đòi hỏi sự tính toán để đảm bảo rằng chi phí chuyển đổi (do chênh lệch Basis) không làm giảm lợi nhuận tổng thể của chiến lược phòng ngừa rủi ro hoặc giao dịch chênh lệch giá.

2. Hợp Đồng Tương Lai Vĩnh Viễn (Perpetual Futures)

Hợp đồng tương lai vĩnh viễn (thường được gọi là "Perps") là một sản phẩm được phát minh và phổ biến rộng rãi bởi thị trường tiền điện tử, nổi bật nhất là trên các sàn giao dịch như Binance, Bybit, và OKX.

1. 1. A. Không Có Ngày Hết Hạn

Điểm khác biệt cốt lõi và quan trọng nhất là: **Hợp đồng Tương lai Vĩnh viễn không có ngày hết hạn.**

Điều này có nghĩa là một nhà giao dịch có thể giữ vị thế mua hoặc bán của mình vô thời hạn, miễn là họ duy trì đủ ký quỹ và không vi phạm các quy tắc của sàn giao dịch (như bị thanh lý do biên độ ký quỹ không đủ).

Sự vắng mặt của ngày hết hạn mang lại sự linh hoạt tuyệt vời, cho phép các nhà giao dịch có thể áp dụng đòn bẩy cao và giữ vị thế trong thời gian dài mà không cần lo lắng về việc tái cơ cấu hợp đồng.

1. 1. B. Cơ Chế Phí Tài Trợ (Funding Rate)

Nếu hợp đồng vĩnh viễn không hết hạn, làm thế nào thị trường đảm bảo rằng giá hợp đồng này không bị trôi dạt quá xa so với giá giao ngay thực tế? Câu trả lời nằm ở **Phí Tài Trợ (Funding Rate)**.

Phí tài trợ là một cơ chế thanh toán định kỳ (thường là 8 giờ một lần) giữa những người nắm giữ vị thế mua (long) và những người nắm giữ vị thế bán (short).

Công thức cơ bản:

Nếu giá Perpetual cao hơn giá Giao Ngay (thị trường đang lạc quan, Contango mạnh), những người mua (long) sẽ trả phí cho những người bán (short).
Nếu giá Perpetual thấp hơn giá Giao Ngay (thị trường đang bi quan, Backwardation mạnh), những người bán (short) sẽ trả phí cho những người mua (long).

- Mục đích của Phí Tài Trợ:**

Phí tài trợ hoạt động như một cơ chế tự điều chỉnh để kéo giá hợp đồng vĩnh viễn về gần giá giao ngay.

Nếu phí tài trợ dương liên tục, các nhà giao dịch sẽ bị tốn kém khi giữ vị thế mua, khuyến khích họ đóng vị thế mua hoặc mở vị thế bán, từ đó giảm áp lực mua và đưa giá hợp đồng xuống gần giá giao ngay hơn.
Ngược lại, phí tài trợ âm sẽ khuyến khích mở vị thế mua.

Phí tài trợ là một chi phí giao dịch quan trọng mà các nhà giao dịch Perpetual phải theo dõi, đặc biệt nếu họ dự định giữ vị thế trong thời gian dài.

1. 1. C. Tính Thanh Khoản Và Đòn Bẩy

Do tính phổ biến và sự tiện lợi, hợp đồng vĩnh viễn thường có tính thanh khoản cao hơn đáng kể so với các hợp đồng có kỳ hạn xa hơn. Điều này cho phép các nhà giao dịch sử dụng đòn bẩy rất cao (thậm chí 100x trên một số sàn) một cách tương đối dễ dàng.

Tuy nhiên, đòn bẩy cao đi kèm với rủi ro thanh lý cực lớn. Việc quản lý rủi ro là tối quan trọng, và việc hiểu rõ cách các công cụ phái sinh tương tác với giao dịch giao ngay là cần thiết. Bạn có thể tìm hiểu thêm về Quản Lý Rủi Ro Cân Bằng Giữa Giao Dịch Giao Ngay Và Hợp Đồng Tương Lai.

3. Bảng So Sánh Chi Tiết: Perpetual vs. Futures Có Kỳ Hạn

Để dễ dàng hình dung, dưới đây là bảng so sánh các khác biệt chính giữa hai loại hợp đồng này:

So Sánh Hai Loại Hợp Đồng Tương Lai Tiền Điện Tử
Đặc Điểm	Hợp Đồng Tương Lai Vĩnh Viễn (Perpetual)	Hợp Đồng Tương Lai Có Kỳ Hạn (Futures)
Ngày Hết Hạn	Không có ngày hết hạn cố định	Có ngày hết hạn cố định (ví dụ: tháng 3, tháng 6)
Cơ Chế Định Giá Chính	Phí Tài Trợ (Funding Rate)	Chênh lệch giá (Basis) giữa các kỳ hạn
Thanh Toán	Liên tục (thông qua Phí Tài Trợ)	Thanh toán/Thanh lý vào ngày hết hạn
Tính Thanh Khoản	Thường rất cao do tính linh hoạt	Thay đổi; cao nhất ở hợp đồng gần nhất (front-month)
Chi Phí Duy Trì Vị Thế Lâu Dài	Phí Tài Trợ (có thể dương hoặc âm)	Chi phí hoán đổi (rolling over) sang kỳ hạn tiếp theo
Rủi Ro Thanh Lý	Xảy ra khi ký quỹ không đủ duy trì mức đòn bẩy	Xảy ra khi ký quỹ không đủ; vị thế tự động đóng vào ngày hết hạn
Ứng Dụng Phổ Biến	Giao dịch đầu cơ, sử dụng đòn bẩy cao, mô phỏng giao dịch giao ngay	Phòng ngừa rủi ro (hedging) dài hạn, giao dịch chênh lệch giá giữa các kỳ hạn

4. Khi Nào Nên Chọn Loại Hợp Đồng Nào?

Việc lựa chọn giữa Perpetual và Futures Có Kỳ Hạn phụ thuộc hoàn toàn vào mục tiêu giao dịch, chiến lược và mức độ chấp nhận rủi ro của bạn.

1. 1. Lựa Chọn Hợp Đồng Tương Lai Vĩnh Viễn (Perpetual)

Perpetual là lựa chọn mặc định cho phần lớn các nhà giao dịch tiền điện tử bán lẻ vì những lý do sau:

1. **Giao dịch Đầu cơ Ngắn đến Trung hạn:** Nếu bạn muốn tận dụng đòn bẩy để đặt cược vào sự biến động giá trong vài ngày, vài tuần hoặc vài tháng mà không muốn lo lắng về ngày đáo hạn, Perpetual là lý tưởng. 2. **Mô phỏng Giao dịch Giao Ngay:** Do không có ngày hết hạn, Perpetual gần giống như giao dịch ký quỹ (margin trading) trên thị trường giao ngay, nhưng với khả năng bán khống dễ dàng hơn và đòn bẩy cao hơn. 3. **Thanh khoản Tối đa:** Đối với các cặp giao dịch phổ biến như BTC/USDT, Perpetual thường có độ sâu sổ lệnh tốt nhất.

- Lưu ý quan trọng:** Hãy luôn theo dõi Phí Tài Trợ. Nếu bạn giữ vị thế mua trong một thị trường tăng giá mạnh (phí tài trợ dương cao), chi phí duy trì vị thế có thể ăn mòn lợi nhuận của bạn.

1. 1. Lựa Chọn Hợp Đồng Tương Lai Có Kỳ Hạn (Futures)

Futures có kỳ hạn phục vụ các mục đích chuyên biệt hơn, thường liên quan đến việc quản lý rủi ro và giao dịch chênh lệch giá theo cấu trúc thị trường:

1. **Phòng ngừa Rủi ro Dài hạn:** Các tổ chức hoặc nhà đầu tư muốn phòng ngừa rủi ro cho một lượng lớn tài sản giao ngay nắm giữ trong 3-6 tháng có thể sử dụng hợp đồng có kỳ hạn phù hợp để khóa tỷ giá mà không phải trả phí tài trợ liên tục. 2. **Giao dịch Chênh lệch Giá Giữa Các Kỳ Hạn (Calendar Spreads):** Các nhà giao dịch chuyên nghiệp có thể mua hợp đồng tháng 3 và bán hợp đồng tháng 6 để kiếm lợi từ sự khác biệt về giá (Basis) giữa hai kỳ hạn, bất kể xu hướng thị trường chung. 3. **Tránh Rủi ro Phí Tài Trợ:** Nếu bạn tin rằng phí tài trợ sẽ tiếp tục đi ngược lại hướng vị thế của bạn trong thời gian dài, việc sử dụng hợp đồng có kỳ hạn sẽ loại bỏ rủi ro chi phí định kỳ này.

5. Tương Tác Giữa Hai Loại Hợp Đồng

Mặc dù khác biệt, hai loại hợp đồng này không hoạt động độc lập. Giá của hợp đồng tương lai có kỳ hạn gần nhất (ví dụ: hợp đồng tháng 3) thường chịu ảnh hưởng lớn từ giá của hợp đồng vĩnh viễn, vì chúng đều phản ánh kỳ vọng ngắn hạn của thị trường đối với tài sản cơ sở.

Khi ngày hết hạn của hợp đồng kỳ hạn đến gần, sự hội tụ giá giữa hợp đồng kỳ hạn và hợp đồng vĩnh viễn sẽ trở nên rõ rệt hơn. Nếu giá vĩnh viễn đang cao hơn giá giao ngay, sự chênh lệch này sẽ được hấp thụ thông qua phí tài trợ. Ngược lại, sự chênh lệch này sẽ được hấp thụ thông qua sự hội tụ của Basis khi hợp đồng kỳ hạn tiến gần đến ngày đáo hạn.

Kết Luận Cho Người Mới Bắt Đầu

Đối với người mới bước chân vào giao dịch hợp đồng tương lai tiền điện tử, **Hợp đồng Tương lai Vĩnh viễn (Perpetual)** là điểm khởi đầu phổ biến nhất. Chúng đơn giản hơn về mặt logic vận hành (không cần lo ngày đáo hạn) và cực kỳ linh hoạt.

Tuy nhiên, sự đơn giản này đi kèm với một cơ chế phức tạp ẩn giấu: **Phí Tài Trợ**. Bạn phải coi phí tài trợ là một chi phí giao dịch liên tục khi giữ vị thế qua nhiều kỳ thanh toán.

Ngược lại, **Hợp đồng Tương lai Có Kỳ Hạn** đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc hơn về cấu trúc thị trường và thời gian đáo hạn, nhưng chúng là công cụ không thể thiếu cho các chiến lược phòng ngừa rủi ro và giao dịch chênh lệch giá có cấu trúc.

Hãy bắt đầu bằng việc làm quen với cơ chế đòn bẩy và thanh lý trên các hợp đồng vĩnh viễn với một lượng vốn nhỏ, đồng thời nghiên cứu kỹ lưỡng về cơ chế Phí Tài Trợ. Khi đã nắm vững những điều cơ bản này, bạn có thể mở rộng sang các hợp đồng có kỳ hạn để tinh chỉnh chiến lược quản lý rủi ro của mình.

Các sàn giao dịch Futures được khuyến nghị

Sàn	Ưu điểm & tiền thưởng Futures	Đăng ký / Ưu đãi
Binance Futures	Đòn bẩy lên tới 125×, hợp đồng USDⓈ-M; người dùng mới có thể nhận tới 100 USD voucher chào mừng, thêm 20% giảm phí spot trọn đời và 10% giảm phí futures trong 30 ngày đầu	Đăng ký ngay
Bybit Futures	Hợp đồng perpetual nghịch đảo & tuyến tính; gói chào mừng lên tới 5 100 USD phần thưởng, bao gồm coupon tức thì và tiền thưởng theo cấp bậc lên tới 30 000 USD khi hoàn thành nhiệm vụ	Bắt đầu giao dịch
BingX Futures	Copy trading & tính năng xã hội; người dùng mới có thể nhận tới 7 700 USD phần thưởng cộng với 50% giảm phí giao dịch	Tham gia BingX
WEEX Futures	Gói chào mừng lên tới 30 000 USDT; tiền thưởng nạp từ 50–500 USD; bonus futures có thể dùng để giao dịch và thanh toán phí	Đăng ký WEEX
MEXC Futures	Tiền thưởng futures có thể dùng làm ký quỹ hoặc thanh toán phí; các chiến dịch bao gồm bonus nạp (ví dụ: nạp 100 USDT → nhận 10 USD)	Tham gia MEXC

Tham gia cộng đồng của chúng tôi

Theo dõi @startfuturestrading để nhận tín hiệu và phân tích.